محوطه سازی هنری است که به زیباسازی و کاربردی‌تر کردن فضای بیرونی ساختمان‌ها می‌پردازد. این کار با استفاده از عناصر مختلفی مانند گیاهان، گل‌ها، درختان، صخره‌ها، آب، آلاچیق، مجسمه و… انجام می‌شود. هدف نهایی محوطه سازی، خلق فضایی دلنشین و آرامش‌بخش برای ساکنان و همچنین افزایش ارزش ملک است.
محوطه سازی یا در واقع همان (Landscaping construction) فرآیند طراحی، برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌هایی است که به منظور بهبود زیبایی، عملکرد و استفاده از فضای باز انجام می‌شود. این فعالیت‌ها شامل کاشت گیاهان، ساخت فضاهای نشیمن، مسیرها، و استفاده از مصالح طبیعی و مصنوعی می‌باشد.
تاریخچه محوطه سازی به عنوان یک هنر معماری، طول عمر بسیار بلند و متنوعی دارد که از باغ‌های معلق بابل تا پارک‌های مدرن امروزی را در بر می‌گیرد. در طول تاریخ، انسان‌ها همواره به دنبال بهبود و زیباتر کردن محیط زندگی خود بوده‌اند.
اهمیت محوطه سازی در ساخت و ساز
محوطه سازی به عنوان بخش جدایی ناپذیری از فرآیند ساخت و ساز، نقشی اساسی در ارتقای زیبایی، کارایی و پایداری بنا ایفا می‌کند. در ادامه به برخی از مهمترین دلایل اهمیت محوطه سازی در ساخت و ساز می‌پردازیم:
- افزایش زیبایی و جذابیت نما
- ارتقای کارایی و استفاده از فضا
- حفظ حریم خصوصی و ایجاد امنیت
- بهبود شرایط و آب و هوایی
- افزایش ارزش ملک
- جذب گردشگر و مخاطب
بیشتر بخوانید
انواع سبک‌های محوطه سازی
منظم یا کلاسیک
سبک کلاسیک با شکوه و تجمل خود فضایی مجلل و باشکوه را به ارمغان می‌آورد. در این سبک از المان‌های متقارن، خطوط صاف و هندسی، گیاهان رسمی و هرس شده، مجسمه‌ها و آبنماها استفاده می‌شود.
طراحی مدرن
در این مدل طراحی با خطوط صاف و ساده، سطوح صاف و گیاهان متنوع، فضایی شیک و امروزی خلق می‌کند. در محوطه سازی مدرن از المان‌های هندسی، فلز، شیشه و بتن استفاده می‌شود و نظم و ترتیب حرف اول را می‌زند.
سبک انگلیسی
این سبک با چمن‌های سرسبز، گل‌های رنگارنگ و درختان تنومند، فضایی شاداب و پرطراوت را به ارمغان می‌آورد. در محوطه سازی انگلیسی از باغچه‌های گل، آلاچیق‌های گل‌دار، مسیرهای پیچ‌درپیچ و حوضچه‌های کوچک استفاده می‌شود.
سبک ژاپنی
در طراحی فضای ژاپنی با الهام از ذن، فضایی آرامش‌بخش و مدیتیشن ایجاد می‌کند. در این سبک از عناصر ذن مانند سنگ، شن، آب، گیاهان بامبو و بونسای استفاده می‌شود.
محوطه سازی پایدار
در این سبک با تمرکز بر حفظ محیط زیست، از مصالح و روش‌های سازگار با طبیعت استفاده می‌شود. در محوطه سازی پایدار از گیاهان مقاوم به خشکی، سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، پنل‌های خورشیدی و مواد قابل بازیافت استفاده می‌شود.
سبک باغ اسپانیایی
طراحی محوطه به این سبک برگرفته از باغ های اسلامی است و تقارن از اصول اساسی سبک اسپانیایی می‌باشد، ایجاد تراس‌هایی با چشم انداز‌های وسیع در این سبک جزء ویژگی های اصلی این طراحی محسوب میگردد.
سبک باغ ایرانی
ساختارهای هندسی و ایجاد نهر در مسیر و محصور شدن فضا توسط دیوارهای بلند از ویژگی های اصلی این سبک طراحی است. در طراحی باغ ایرانی مسیرهای هدایت کننده به سمت بنای اصلی یکی دیگر از ویژگی های متمایز آن می‌باشد.
مراحل اجرای محوطه سازی
محوطه سازی یک فرآیند ۷ مرحله‌ای است که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اجرای منظم دارد. در ادامه مختصر به بررسی مراحل اجرای محوطه سازی اشاره خواهیم کرد:
برنامه ریزی و طراحی اولیه
بررسی نیاز‌ها و اهداف پروژه، مشاوره با کارشناسان و متخصصان محوطه سازی، تهیه نقشه و طرح اولیه و بررسی فضاها و نحوه قرارگیری چینش همگی جز مرحله طراحی اولیه می‌باشند.
انتخاب مصالح و گیاهان
استفاده از مصالح طبیعی مانند سنگ، چوب، و بتن برای ساخت سازه‌ها و مسیرها، انتخاب گیاهان و درختان مناسب بر اساس شرایط اقلیمی و محیطی.
آماده سازی زمین
پاکسازی زمین از هر گونه زباله و گیاهان غیر ضروری، تسطیح و آماده‌سازی زمین برای کاشت گیاهان و ساخت سازه‌ها وخاک‌ورزی برای بهبود ساختار خاک همگی جزو مراحل آماده سازی قبلی جهت عملیات محوطه سازی می‌باشند.
کاشت گیاهان و درختان
کاشت درختان در محل‌های مناسب و رعایت عمق و فاصله مناسب برای کاشت گیاهان.
ساخت مسیرها و سازه‌ها
ساخت مسیرهای پیاده‌روی با استفاده از مصالح مناسب، ایجاد راه‌های ارتباطی بین بخش‌های مختلف محوطه و ساخت آلاچیق‌ها، نیمکت‌ها، و سایر سازه‌های نشیمن از جمله مرحله ساخت مسیر نیز محسوب می گردد.
نصب سیستم‌های آبیاری و نورپردازی
نصب سیستم آبیاری خودکار برای تامین آب مورد نیاز گیاهان و نصب چراغ‌ها و سیستم‌های نورپردازی برای افزایش زیبایی و امنیت محوطه.
نظارت و کنترل کیفیت
نظارت مستمر بر اجرای پروژه برای اطمینان از دقت و کیفیت کارها و انجام تست‌های لازم برای اطمینان از عملکرد مناسب سیستم‌ها و سازه‌ها از جمله عوامل مرحله آخر محوطه سازی می‌باشد.
عوامل موثر در در ساخت محوطه
محوطه سازی یک فرآیند پیچیده و چند بعدی است که نیاز به توجه به عوامل مختلفی دارد. در ادامه به برخی از مهمترین این عوامل خواهیم پرداخت.
شرایط اقلیمی: آب و هوا و تابش نور آفتاب به انتخاب در نوع گیاهان برای رشد در محوطه تاثیر بسزایی دارد.
نوع و کیفیت خاک: بررسی نوع خاک (شنی، رسی، لومی و …) و اطمینان از زهکشی مناسب جهت جلوگیری از پوسیدگی.
نوع پوشش گیاهی: انتخاب گیاهان بومی یا زینتی بر اساس نوع شرایط آب و هوایی و سازگاری با طراحی محوطه.
انتخاب مصالح مناسب: استفاده از مصالح طبیعی (سنگ، چوب و گیاه) یا مصالح مصنوعی (بتن، فلز، پانل و …) بر اساس نوع پایداری و مقاومت آن.
نورپردازی: نوع نورپردازی استفاده شده در ساخت محوطه بصورت نقطه‌ای یا عمومی نیز تاثیر بسزایی در فضاسازی نهایی محوطه دارد.
سیستم‌های آبیاری: استفاده از آبیاری قطره‌ای جهت جلوگیری از هدررفت آب و استفاده از آبیاری بارانی به صورت یکنواخت و گسترده.
مصالح ساختمانی در طراحی محوطه
انتخاب مصالح مناسب یکی از مهمترین بخش‌های محوطه‌سازی است که تاثیر زیادی بر زیبایی، دوام، و کارایی فضای سبز و محیط باز دارد. در جدول زیر به بررسی و مقایسه انواع مصالح ساختمانی مورد استفاده در طراحی محوطه پرداخته شده است:
| نوع مصالح | کاربرد | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|
| سنگ | آبنماها – حاشیه بندی | زیبایی طبیعی – دوام بالا | قیمت بالا – وزن زیاد |
| بتن | مسیرها – فضای نشیمن | قیمت مناسب – دوام بالا | ظاهر خشن – تخصص در اجرا |
| فلزات | نردبان – آلاچیق – دروازه | شکل دهی و فرم پذیری مناسب | حساس به زنگ زدگی |
| ساندویچ پانل | پوشش سقف و دیوار – آلاچیق | دمونتاژ – عایق حرارتی و صوتی | – |
نقش نورپردازی در ساخت محوطه
نورپردازی نمای ساختمان یکی از مهم ترین جنبه های محوطه سازی است که می تواند به طور چشمگیری ظاهر و عملکرد فضای بیرونی شما را ارتقا دهد. با انتخاب نورپردازی مناسب، می‌توانید:
- محیط را زیبا و جذابتر کرد.
- ایمنی فضای ساخته شده را افزایش داد.
- ایجاد فضای کاربردی برای غذاخوردن، مطالعه و استراحت کردن.
- هدایت و جهت دهی در محوطه سازی محیط‌های بزرگ برای مسیرها و راه‌ها.
انواع مختلف نورپردازی محوطه
محیطی: این نوع نورپردازی برای روشن کردن کلی محوطه استفاده می‌شود. می‌توان از آن برای روشن کردن مسیرها، پله ها و سایر مناطق پر رفت و آمد استفاده کرد.
تاکیدی: این نوع نورپردازی برای برجسته کردن ویژگی های خاص محوطه مانند درختان، مجسمه ها یا آبنماها استفاده می شود.
وظیفه‌ای: این نوع نورپردازی برای روشن کردن مناطق خاص برای انجام وظایف خاص مانند پخت و پز، گریل کردن یا کار در گاراژ استفاده می‌شود.
تزئینی: این نوع نورپردازی برای افزودن زیبایی و جلوه خاص به محوطه استفاده می‌شود. می‌توان از آن برای ایجاد جلوه‌های چشم نواز یا برجسته کردن ویژگی های معماری استفاده کرد.
جمع بندی
اجرای محوطه سازی یک فرآیند پیچیده و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای منظم است. با رعایت مراحل فوق و استفاده از مصالح و گیاهان مناسب، می‌توان فضای سبز و زیبایی را ایجاد کرد که علاوه بر افزایش زیبایی محیط، به بهبود کیفیت زندگی و ارزش ملک نیز کمک می‌کند.
محوطه‌سازی باتوجه‌به سبک ساخت‌وساز در شهرها، اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است. به علاوه ساخت محوطه، می‌تواند ارزش ملک شما را هم افزایش دهد. محوطه سازی همچنین نقش کلیدی و اساسی در ساخت انواع ویلای هوشمند داشته است.
در این مقاله به هر آنچه که باید درباره ساخت محوطه بدانید اشاره کردیم. همان‌طور هم که مطالعه کردید، ساخت محوطه مراحلی دارد که باید بادقت انجام شوند. انجام تمامی این مراحل به عهده یک پیمانکار با تخصص و تجارب کافی است.